ÖNSÖZ
“Türkiye’nin Hatıra Defteri’nin sayfaları açılıyor.
Anlatılanlar bir ülkenin hikâyesi karınca kararınca....
1923’ten günümüze acı tatlı iz bırakan hatıralar…
Uzun bir yolculuğa çıkacağız birlikte.
Seyrimizde tarihin içinden süzülmüş insan öyküleri var.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla birlikte başlayıp günümüze gelen gerçek hikâyeler, olaylar var.
Birbirinin devamı ve birbirini tamamlayan.. Ama her biri, bağımsız gibi görünen hikâyeler.. Ya da bir ülkenin kısa tarihi.
Kimi unutulmuş, kimi unutturulmuş, bazen arka bahçeye terk edilmiş, bazen de gururla takdim edilmiş hikâyeler. Şoke eden, gülümseten, şaşırtan, “keşke olmasaydı” dedirten…
Dileğimiz o ki, bu defterdeki acı dolu sayfalarda anlatılanlar bir daha yaşanmasın..
Sayfaların gülümseten, coşturan mutluluk veren yaşanmışlıklarıysa çoğalıp büyüsün..
Nebil ÖZGENTÜRK
GİRİŞ
Beyaz gövdeleri ve sarı bacalarıyla martılara benzeyen vapurları vardır İstanbul’un… Bir de yelkovan kuşları gibi telaşlı ve hızla akıp giden yeniyetmeler, asırlıklar, takalar, motorlar... Asya ve Avrupa’nın iki yakasını bir araya getirmeye çalışırlar. Kıyılardan kıyılara savrulurlar... Taşıdıkları adlarla, tarihin gündelik hayatımıza uzattığı birer kartvizit gibidirler… Böylece tarihten yapraklar ve kimi özel kimlikler deniz üstünde seyre çıkar. Kıyılarda tarih kayda geçer.
Cumhuriyet’in kuruluşuna doğru yol alan Bandırma Vapuru’nun kaptanı Hakkı Durusu… İstiklal’in şairi Mehmet Akif Ersoy… Gazi’nin anası Zübeyde Hanım… Gazimiz, ilk başkanımız, Mustafa Kemal’imiz… Atatürk’ümüz..
Kurtuluş’tan Cumhuriyet’e uzanan bir Anadolu kadını, Nenehatun… On yılın başbakanı Adnan Menderes… Gencecik yaşında yitip giden bir demokrasi âşığı, Turan Emeksiz… 27 Mayıs ihtilalin ilk kaybı, Teğmen Ali İhsan Kalmaz… Elinde kalemi, yüreğinde hayalleriyle Kıbrıs’ın orta yerinde katledilen gazetecimiz “Adem”imiz, “Yavuz”umuz!..
Bir başka Kıbrıs yitiği Albay İbrahim Karaoğlanoğlu...
Denizlerin komutanı ve denizci cumhurbaşkanımız Fahri Korutürk… 80’lerin siyasetçisi Turgut Özal… Gecenin karanlığından gelen bir kör kurşunla hayattan kopan emniyetçi Aydın Güler… Neşenin, aşkın ve notaların yolcusu Barış Manço… Gözyaşları akıttığımız deprem günlerinin bilgelerinden Prof. Aykut Barka…
Ya da… Urfalı Cemal’ler, Muzaffer Kaptan’lar, yani âşina olmadıklarımız..
Gölgedekiler, isimsizler...
Ve daha kimler kimler... Yani, bu toprakların kaptan köşkünde dümen tutanından iktidar olanına, güvertede ufuğu gözleyeninden iktidardan düşenine, haritalardan yol bulanından, alt katlarda ateş kazanına kömür atanına; hayatı sırtlayandan çivi çakana, çivi sökene ve çivisi sökülene kadar nice yüzler, kimlikler seyrüsferdedir hep…
Onlar ki… O iskelede, o kıyılarda bazen kucaklaşır, bazen uzaklaşır, kimi zaman aralarına mesafe koyar, bazen de aksi yönde seyreder..
Tabii ki sisler altında çarpışırlar kimi zaman da… Ve onlar ki, kara dumanlar arasında kaybolurlar bazen, martıların coşkularına karışırlar bazen de, dalgakıranlara yenilir, med cezirlerle yükselirler…
Cumhuriyet Türkiye’sinde olup bitenler gibi…
Tıpkı Türkiye’nin öyküleri gibi...
Tıpkı İnsan Öyküleriyle Cumhuriyet Örgüsü gibi...
1. BÖLÜM
Cumhuriyet'in Kuruluşu
Kuruluş ve Kurtuluş’tan haberler
Halife ve Hanedan sürgünde
Son sultan San Remo’da
Doğduğu topraktan uzakta
“Kırk para” onuru
Şiar’ın zor bulmacası
Kısa Film: “Taammüden Cinayet” - Mustafa ALTIOKLAR
2. BÖLÜM
Osmanlı’nın son oyunu
Cumhuriyet'in lk kadın tiyatrocusu
Şapkanın altından görünen
Karadeniz… İlk yüzen fuarımız…
Medeni hayatımızdan “Belge”ler
Taksim Anıtı'nın görünmeyen yüzü
Güzelliğin çok para eder…
Harflerin Anadolu yolculuğu
Buzlar çözülmeden… İstanbul…
“Yasak”lı bir parti… Serbest…
Kısa Film: “Zoraki Diplomat” - Halit REFİĞ
3. BÖLÜM
“Türkçem”den ezan sesleri
Aybar’ın uzun koşusu
Çıktık kalın kabloyla
Bela Bartok’un türküleri
Alaturkayı yasaklayarak dinlemek
Kısa Film: “Mutlu Ol! Bu Bir Emirdir” - Sinan ÇETİN
4. BÖLÜM
Berlin’den “hocalarım” geldi
Einstein’in Türkiye secdası
Olimpiyatlarda ilk altınımız
Yerli malı
Savarona
Ata’nın ölümü
Kısa Film: “Düşlerimde Atatürk” - Çağan IRMAK
5.BÖLÜM
Antakya renkli vatan!
Bizim köyün enstitüsü
Büyükelçi’nin listesi
Yüzen bomba: Struma
Umudun Adı: Kurtuluş…
Önce ekmek karnelendi!
Karartma geceleri
Hamiyet’in çığlığı
Varlığın dayanılmaz vergisi
“Tan” kızarırken!
Kısa Film: “Filiz Hiç Üzülmesin” - Rutkay AZİZ
6. BÖLÜM
Kore, uzaklarda…
İsmet Paşa’nın itilen koltuğu!
İnce’den Amerikan güzellemesi!
Dipten gelen çığlık
Ata… Anıtkabir’de…
Halide’nin sansür öfkesi!
Kırşehir, kırılan şehir…
Lefter’e ofsaytten gol!
Kısa Film: “Türk Tohumu” - Şerif GÖREN
7. BÖLÜM
Ozanın aşkı…
İlk renkli film nasıl karardı?
Kır kafesini Abasız’ın!
Başkent, savaş alanı!
Beyazıt’ta düşen şehit…
Festival postallar arasında!
Devrim otomobili…
Fransız okulunda hüzün…
Bitmeyen arayış…
Bir avuç göç…
Kısa Film: “Nerde Bu Devlet” - Ömer Faruk SORAK
8. BÖLÜM
Adı, Vasil… Sürgün…
Son eşkiya… Koçero!
Anıtmezardaki demiryolcu!
Eşekli kütüphane…
Şairin tarih sevdası…
Çevreci Tarzanımız…
Almanya acı vatan…
Kısmet’in kısmeti!
Kısa Film: “Kısmet...Olmadı, Olamadı” - Cem YILMAZ
9. BÖLÜM
İlk ekran, ilk sansür!
“Ara”nın Yavuz’u…
Ziverbey’deki İlhan Abi…
Babalar ve oğullar…
Acı türkü… Kıbrıs…
19 Mayıs’ın kırılan kalpleri…
Kısa Film: “Aşk Olsun Çocuk” - Tomris GİRİTLİOĞLU, Ümmü BURHAN
10. BÖLÜM
Gazanfer Özcan’ın kırmızı düşleri…
Ülkem… Katliam yeri!
Bakan Sazak’ın katli!!!Kendi haberine ağlamak…
Son bakış…
Kısa Film: “Beyaz Sayfa” - İrfan TÖZÜM
11. BÖLÜM
Adı… Latife…
Faize Hüzum ve Kastelli
12 Eylül’ün garip yasaklısı…
YÖK'le gelen üniversite
Cumhuriyet Ressamı’nın dramı…
Her mahallede milyarder!
Çok özelleştirme!!!
Kumar süründürür
Örtülü iltica!
Haraşo’dan Nataşa’ya…
Anadolu… Göç yolu…
Kısa Film: “İcraatin İçinden Rap Rap” - Abdullah OĞUZ
12. BÖLÜM
Aydınlığın karanlığa yenildiği gece…
Susurluk… Cehennem üçgeni!
Hayat kapsama alnında
“Köprü”nün ölümü…
Zeki Bey’in son sesi…
Her mahalleye radio…
Deprem… Acı türkü…
“2001 Krizi”nin 1001 mağduru…
Kısa Film: “Kendi Ağıdına Ağlamak” - Zülfü LİVANELİ
13. BÖLÜM
Asmayalım da besleyelim mi!
İncirlik… Üs mü? Tesis mi?
Paramparça töreler!!!
“Gözyaşı militanı” anne…
Fransız rüyası!
Anadolu’dan bir Nobel geçti…
Kısa Film: “Kadınlar Fotoğrafhanesi” - Ali ÖZGENTÜRK
14. BÖLÜM
Yüzyıllık kalabalık…
Boğaziçi kelepçeleri
Yol yarılıyordu…
Kardeşlik türküsü…
Kardeşimizin adı: Hırant…
Doğuda kan sesleri!
Üniforma korkumuz!
M. Akif’in “Safahat”ı… Çocukların sefaleti!
Kısa Film: ŞİİR / Bir Nevi 33 Yaş Şiiri – Yılmaz ERDOĞAN